این مصوبه دارای ابهام است. به این ترتیب که در بند الف تبصره شش لایحه بودجه سال ١٣٩۶ قانون مالیات بر ارزش افزوده تمدید شده است، ولی در بند ب تاکید شده مأخذ مالیات بر ارزش افزوده، ارزش محصول برای مصرف نهائی باشد. معاون مالیات بر ارزش افزوده سازمان امور مالیاتی می‌گوید: توضیح داد: در حالی بند ب تصویب شده است که ساز و کار مالیات بر ارزش افزوده در قالب بیش از ۵۰ ماده قانون مالیات بر ارزش افزوده تبیین شده و همانطورکه از نام آن پیداست اخذ مالیات بر ارزش افزوده باید درطول زنجیره عملیاتی و اجرا شود. اگر موارد استثنایی هم وجود داشته باشد که قرار بر این باشد که مالیات از آن در حلقه آخر دریافت شود باید این موارد به صورت مشخص تبیین شوند.
او افزود: البته نکته اینجاست که از این مصوبه جدید برداشت‌های متعددی می‌شود و هر کس از جمله کارشناسان و مقامات اجرایی برداشت متنوعی از آن دارند. برخی برداشت‌ها ممکن است به این سو هدایت شود که مالیات باید در حلقه آخر اخذ شود که اساسا این شیوه ایرادات جدی دارد و برای سازمان نیز گرفتن مالیات در حلقه آخر امکان پذیر نیست و اگر بخواهیم آن را عملیاتی کنیم به یک زمان پنج ساله نیاز داریم.
مسیحی گفت: با این حال من چنین برداشتی از مصوبه مجلس ندارم. تاکید می کنم که از این مصوبه برداشت‌های متعددی می شود. من معتقدم که مصوبه مجلس تاکید دارد که مالیات مضاعف در طول زنجیره از فعالان اقتصادی گرفته نشود و من فکر نمی‌کنم بنا بر این باشد که مالیات بر ارزش افزوده به سمت مالیات بر فروش هدایت شود. هر چند که اگر به صراحت هم مصوبه در این زمینه داده شود اخذ مالیات در حلقه آخر قابلیت اجرایی شدن هم ندارد.
او تاکید کرد: تاکید می‌کنم اگر به سمت چنین روشی برویم چالش جدی ایجاد می‌شود. در همین شرایط کنونی هم که برخی از صنوف در حلقه آخر مالیات پرداخت میکنند مثل آهن فروش‌ها و سنگ‌فروش‌ها مشکلات بسیاری دارند و با اعتراضات و اعتصابات آنها روبرو هستیم
و اگر بر فرض محال قرار بر این باشد که در کلیه صنوف اجرا شود ما با بحران‌های جدی روبرو می‌شویم که رفتن به چنین سمت و سویی برای مصالح کشور مناسب نیست.
ضمن اینکه در نظر داشته باشید اینکه مأخذ مالیات بر ارزش افزوده، ارزش محصول برای مصرف نهائی باشد به منزله از دست دادن ۸۰ درصد درآمد مالیاتی بخش مالیات بر ارزش افزوده دولت است که جایگزیتی هم برای آن پیش بینی نشده است.
مالیات بر مصرف با چند مشکل بزرگ مواجه است. بار مالیاتی تولیدکننده و مصرف‌کننده در آن بسیار وابسته به نوع کالا است.
به عنوان مثال اگر کالا بی کشش باشد یعنی مصرف‌کننده در صورت افزایش قیمت آن نتواند از مصرف آن چشم‌پوشی کند (همانند کالاهای ضروری) در این صورت سهم مالیاتی مصرف‌کننده بیشتر از تولیدکننده است و بار مالیاتی خریدار افزایش می‌یابد. به همین دلیل دولت‌ها نرخ مالیاتی متفاوتی بر روی آن اعمال میکنند.
مشکل بعدی مالیات بر مصرف به دلیل مضاعف شدن آن است.
به‌عنوان‌مثال فرض کنید قصابی گوشت را به رستوران بفروشد. در اینجا چون خرده‌فروش است بنابراین باید مالیات بر مصرف دریافت کند. سپس وقتی این گوشت توسط رستوران طبخ می‌شود و به دست مشتری می‌رسد دوباره مالیات بر ارزش‌افزوده از آن گرفته می‌شود. بنابراین بر روی یک کالا یعنی همان گوشت دو بار مالیات دریافت شده است.
مالیات بر مصرف ممکن است درآمد دولت را کاهش دهد و عاملی برای فرار مالیاتی باشد زیرا مالیات بر مصرف بر روی عمده‌فروشی‌ها اعمال نمی‌شود و در این صورت شغل‌های کاذب به‌راحتی به کالا با قیمت پایین‌تری دسترسی خواهند داشت و دولت نیز نمی‌تواند از آنها مالیات دریافت کند.
همچنین دولت‌ها در دریافت مالیات بر مصرف در کسب‌وکارهای اینترنتی با مشکلات بسیاری مواجه هستند و امروزه که آنها در کشور در حال رشد هستند می‌تواند بر درآمدهای دولت در این قسمت تأثیر بگذارد.
در مالیات بر مصرف نهایی اداره دارایی مستقیما این مبالغ را از مصرف کننده دریافت میکندشاید بتوان اینگونه توجیه کرد که تولید کنندگان در این رابطه نقش یک واسطه گر را ایفا میکنند.
برای همین اداره دارایی، آن ها را از مسیر خارج کرده و خود مستقیما با قرار دادن صندوق های فروش در هر واحد، فروشگاه و مغازه وارد صحنه شده است.
به نظر می رسد با این شیوه فرار های مالیاتی کمتر می شود چون با ارزش افزوده برخی تولید کننده ها این اضافه ارزش را سود خود تلقی میکردند و از مصرف کننده دریافت میکردند بدون اینکه تقدیم دارایی کنند.
معاون سابق مالیات ارزش افزوده سازمان مالیاتی با بیان اینکه مالیات مصرف شفاف نبوده و مسئولیت محور نیست، گفت: دسترسی آسان به اطلاعات بانکی مودیان نداریم.وی تاکید کرد: چگونه مجلس به این نتیجه رسید است که مالیات مصرف عملیاتی شود در حالی که این موضوع امکان‌پذیر نیست.
علیرضا طاری‌بخش با بیان اینکه مالیات مصرف قابلیت اجرایی ندارد، یادآور شد: با این روش مالیاتی وصول نمی‌شود و احیاناً فروشنده مالیات را اخذ کرده و به دولت نمی‌دهد و در حلقه‌ها مکانیزم کنترلی و شفافیت وجود نخواهد داشت.
برخی معتقدند این شیوه دریافت مالیات از مصرف کننده باعث کاهش تقاضا و متضرر شدن مصرف کننده به همراه کاهش منابع درآمدی مالیاتی خواهد بود.
توضیحات رئیس مالیات درباره ارزش افزوده از حلقه آخر
رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور موضوع مالیات بر ارزش افزوده را بسیار مهم و حساس خواند و گفت: متاسفانه این موضوع نزد جامعه و حتی در سطوح تصمیم گیران بخوبی تبیین نشده و برای همین است که امروز برخی نمایندگان مجلس می گویند که مالیات بر ارزش افزوده می باید از حلقه آخر زنجیره تولید و مصرف اخذ شود.
تقوی نژاد در ادامه با اشاره به تصمیم اخیر مجلس مبنی بر اخذ مالیات بر ارزش افزوده از حلقه آخر و مصرف کننده نهایی تاکید کرد: این نحوه اجرای مالیات بر ارزش افزوده جای بسیار نگرانی دارد و به جامعه شوک وارد میکند.
این شیوه عمدتا در کشورهایی که اجرای نظام مالیات بر ارزش افزوده به شکست انجامیده، اجرا می شود و این درحالی است که ما هم در حوزه درآمدی و هم در حوزه شفاف سازی اقتصاد موفق عمل کرده ایم.
وی با بیان اینکه مالیات بر ارزش افزوده در طول زنجیره و از حلقه های مختلف اخذ می شود و به شفاف سازی اقتصاد کمک می کند، خاطرنشان کرد: این نوع مالیات، اصلا مالیات مضاعف نیست اما اگر قرار باشد از حلقه آخر اخذ شود، نه تنها یک نوع مالیات مضاعف خواهد بود، بلکه به شفاف سازی اقتصاد هم نخواهد انجامید.